Vergroten kleine letters werkelijk het risico op bijziendheid?

Kinderen kunnen vrijwel ongemerkt problemen hebben met onduidelijk zicht in beide ogen en al van jongs af aan een bril nodig hebben. Naast het feit dat ze een bril moeten dragen, hebben degenen die vroeg in hun kindertijd bijziend worden een grotere kans op verregaande bijziendheid wanneer ze niet goed op hun ogen passen bij het opgroeien. In ernstige gevallen kunnen ze zelfs met de leeftijd samenhangende oogaandoeningen ontwikkelen, zoals maculadegeneratie en loslaten van het netvlies.

Een slecht gezichtsvermogen kan leiden tot leerproblemen. Onderzoeksresultaten tonen aan dat een verkeerde zithouding, de afstand tussen het boek en de ogen, de tijd die lezend wordt doorgebracht en de grootte van de tekst allemaal verband houden met bijziendheid. Tijdens een onderzoek vertoonden alle tot bijziendheid neigende deelnemers vergelijkbare leesgewoonten. De afstand tussen boek en ogen bedroeg minder dan 20 cm, ze brachten na schooltijd meer dan drie uur door met lezen of lazen urenlang zonder onderbreking. Dit soort voortdurende, voor de ogen inspannende activiteiten gedurende lange periodes is vermoeiend voor de ogen. Buitenschools leesmateriaal met grotere letters zou volgens het onderzoek het risico op bijziendheid duidelijk verminderen.

Wanneer iemand zich gedurende langere tijd nauwkeurig op een bepaalde tekst concentreert, trekt de ciliaire spier zich samen en verkrampt zich. De spieren rond het oog raken gespannen en stijf, waardoor ze zich niet meer optimaal kunnen aanpassen. De ciliaire spier moet zich inspannen, zodat de woorden duidelijk door de ogen kunnen worden herkend, wat de belasting van de ogen steeds verder vergroot. Bij vermoeidheid van de ogen verminderen we onbewust de afstand tussen de ogen en het boek. We veranderen daardoor de leeshouding en vergroten de waarschijnlijkheid bijziend te worden. Zoals hierboven is uitgelegd, is de mate van samentrekking van de ciliaire spier sterk afhankelijk van de afstand en in mindere mate van de grootte van de letters. Hoe groter de afstand tot een voorwerp is, hoe minder de ogen zich verkrampen. Daaruit volgt dat een groter schrift niet noodzakelijkerwijs bijziendheid voorkomt. Dat wil zeggen dat bijziendheid niet wordt veroorzaakt door klein geschreven tekst, maar door de kortere afstand die kinderen nodig hebben om de woorden duidelijk te zien. De ogen moeten zich bovendien volledig kunnen ontspannen na een langere periode van concentratie bij activiteiten als lezen, pianospelen of televisiekijken. Het is daarom het beste elk half uur een pauze in te lassen. Een andere manier om de ciliaire spier te ontspannen is te kijken naar voorwerpen dichtbij en veraf. Herhaaldelijk knipperen helpt erbij droge ogen te voorkomen. Tegenwoordig gebruiken kinderen bovendien smartphones. Bij het gebruik daarvan bevinden de ogen zich dichter bij het beeldscherm dan bij het lezen van een boek. Wanneer niet de juiste afstand wordt aangehouden, kan ook dit leiden tot achteruitgang van het gezichtsvermogen. Met de vuistregel „5 minuten pauze na 30 minuten lezen of kijken” is het echter mogelijk het gezichtsvermogen eenvoudig te behouden.